عامل دلاریزه شدن - پیوند تجارت

به گزارش پیوند تجارت، پویا جبل عاملی در دنیای اقتصاد نوشت: در ایران هر چند هنوز پدیده دلاریزه شدن رخ نداده است، بدین معنا که همچنان ریال، واحد پول مورد استفاده در معاملات است، اما اصلاح قیمت ها به طور روزانه بر مبنای بهای دلار به وسیله آحاد مالی، نوعی ضعیف تر از این پدیده را به نمایش می گذارد.

در این بین، بعضی مقامات دولتی به صراحت می گویند، برای برطرف این مشکل در پی بریدن بند ناف اقتصاد ایران از دلار هستند. به عبارت دیگر، حال که دلار مبنای قیمت گذاری هاست، راهکار دقیقا حذف آن است. اما اولا چگونه ممکن است این بریدن بند ناف رخ دهد؟ و ثانیا آیا مساله تنظیم قیمت گذاری با بهای دلار، مربوط به نفوذ دلار در زندگی ایرانیان است یا ضعف سیاستی که منجر به بی ثباتی مالی شده و فعالان برای ضربه نخوردن از آن، به چنین قیمت گذاری روی آورده اند؟

در پاسخ به سوال اول، دولت عمدتا دو راه را پیموده است. یکی از آنها، قیمت گذاری دستوری زیر قیمت بازار برای محصولات مختلف؛ از خودرو گرفته تا نهاده های تولیدی است. این قیمت های کارخانه ای اولا باعث می گردد دولتی ها بتوانند ادعا نمایند جلوی گرانی را به زعم خود گرفته اند و ثانیا رانت عظیمی به وجود آورده که عمدتا دولت و نهاد های رسمی از آن نفع می برند.

به مورد اخیری که مطرح شده نگاه کنید: یک عضو کمیسیون اصل 90 مجلس پیشنهاد نموده است که بازرس ویژه رئیس جمهور گزارشی از خودرو های واگذار شده خارج از نوبت به نهاد ریاست جمهوری و وزارتخانه های دولتی ارائه دهد. به عبارت دیگر اگر دولت بودجه کافی ندارد تا به کارکنان خود بپردازد، رانت ناشی از قیمت گذاری دستوری را به آن ها اختصاص می دهد. از همین روست که، چون مجموعه نهاد های رسمی از قیمت گذاری دستوری نفع می برند، این معضل از اقتصاد ایران رخت بر نمی بندد.

اما راه دوم برای زدودن دلار به وسیله دولت، تحت استراتژی پیمان های دو جانبه پیگیری می گردد. این قصه دو دهه است که کم و بیش، به وسیله مجریان پیگیری شده و کمتر دستاوردی از آن اخذ شده است. در حالی که ابتدا تصور می شد این پیمان ها ابزاری برای دور زدن تحریم است، بعد ها معین شد خود تحریم ها، عامل به نتیجه نرسیدن پیمان های دو جانبه است.

از این نیز بگذریم، عمده ارز هایی که امروز بخش تجاری اقتصاد ایران به آن ها وابسته است خود نرخ ثابتی با دلار آمریکا دارند، مانند درهم امارات. از این رو عملا تغییر نرخ برابری ریال با درهم، تغییرات تقریبا یک به یکی بر روی جفت ارزی ریال- دلار خواهد داشت. از این رو، این راه هم به نظر نمی رسد نتیجه بخش باشد. اما به نظر ما، راهکاری برای جلوگیری از دلاریزه شدن وجود دارد که با این دستورالعمل دلارزدایی دولت فرق دارد. این راهکار هم در پاسخ به پرسش اول مقاله به دست می آید.

ایرانیان کشته و مرده دلار آمریکا نیستند، مساله فقط این است که اقتصاد ایران دچار بی ثباتی پی در پی شده است و روند دلاریزه شدن تنها واکنشی طبیعی برای خسارت کمتر به فعالیت هر عامل مالی است. توقف آن هم با برگرداندن ثبات به اقتصاد ایران میسر است. هر چند معتقدیم بدون برداشتن تحریم ها، ثبات و رشد پایدار مالی رقم نخواهد خورد، اما این به مفهوم آن نیست که بینگاریم کاری از دست سیاست بودجه ای و پولی برنمی آید.

این روزنامه معتقد است، می توان با پذیرش نرخ های بازاری ارز و فروش نفت با این نرخ بعلاوه کاهش بخش قابل توجهی از هزینه های جاری حتی در شرایط فعلی، بودجه متوازن تر با تبعات کمتر تورمی داشت. ضمن آنکه فضا را برای سیاست پولی با وجود همه مسائل بسیط می بیند. مشکل کنونی سیاست پولی آن است که قادر به لگام زدن به انتظارات نیست.

انتظاراتی که به واسطه نرخ بهره حقیقی پایین، به تقاضای پولی گسترده دامن زده و، چون طرف عرضه پول هر نوع تقاضا را پاسخ می دهد و اصطلاحا همساز (accommodative) است، رشد پول بی محابا پیش می راند. اقداماتی هم که در جهت بستن ترازنامه بانک ها انجام شده، نتوانسته است جلوی این همسازی را بگیرد.

ضمن آنکه سیاستگذار نمی تواند وقتی خود کمترین قدرت را برای بستن ترازنامه خویش دارد از بانک ها بخواهد چنین نمایند. در نتیجه از منظر ما، تنها راه توقف رشد کل های پولی از طرف تقاضای پول و با محدود سازی انتظارات رخ می دهد. داشتن برنامه ای مدون برای افزایش نرخ بهره سیاستی (و به تبع آن نرخ سیستم بانکی) و اعلام آن و دادن چشم اندازی از افزایش نرخ در ماه های آینده تا آرامش تورم، آن چنان که در این دو سال از بانک های مرکزی جهان شاهد بودیم، تنها راه قابل اتکا برای کاهش تورم است. استفاده از این ظرفیت ها می تواند اقتصاد را از دام تورم های بالاتر و توجه بیش از حد عاملان مالی به دلار برهاند.